چرا پدر عکاسی نوین ایران نگاتیوهایش را با قیچی خُرد کرد؟ - وبلاگ املاکیا

به گزارش وبلاگ املاکیا، دانشکده هنر های زیبای دانشگاه تهران در سال 1349 از هادی شفائیه جهت تدریس واحد عکاسی دعوت کرد و در نهایت با همت وی اولین گروه از دانشجویان رشته عکاسی در سال 1362 وارد دانشگاه تهران شدند. او پیش از ترک ایران، شمار اندکی از نگاتیوهایش را به همراه برد و باقی آن ها را با قیچی خُرد کرد.

به گزارش ایرنا، دانشکده هنر های زیبای دانشگاه تهران در سال 1349 از میرهادی شفائیه جهت تدریس واحد های عکاسی رشته هنر های تجسمی (گرافیک، نقاشی و مجسمه سازی) دعوت به عمل آورد.

در سال 1360 از سوی وزارت فرهنگ و آموزش عالی وقت درخواست برنامه ریزی دروس رشته عکاسی در مقطع کارشناسی مطرح می گردد و شفائیه به تبیین و توضیح درس ها می پردازد و پس از تصویب کلیات برنامه از سوی ستاد انقلاب فرهنگی، اولین گروه از دانشجویان رشته عکاسی پس از شرکت در کنکور سراسری 1362 وارد دانشگاه تهران دانشکده هنر های زیبا و دانشگاه هنر فعلی (دانشکده هنر های تزیینی قبل از انقلاب یا مجتمع دانشگاهی هنر) می شوند.

میرهادی شفائیه، روز 23 مرداد ماه سال 1302 خورشیدی در تبریز به جهان آمد و در 10 سالگی اولین عکس خود را با دوربین 9×12 فلزی ایکا گرفت. نگاتیو آن شیشه ای در قطع 9×12 سانتی متر و از کارخانه لومیر فرانسه و چاپ آن روی کاغذ های روزچاپ از همان کارخانه بوده است.

وی برای تحصیلات در رشته داروسازی به استانبول رفت و در آنجا درس داروسازی خواند و سپس به ایران برگشت و به همراه برادر خود در داروخانه مشغول به کار شد، اما این حرفه او را راضی نکرد و با توجه به علاقه زیادی که به عکاسی داشت در سال 1344 استودیو هادی را در تهران روبروی تئاترشهر، کوچه سرحد افتتاح کرد بازگشایی کرد و به طور حرفه ای عکاسی را شروع و در تابستان همان سال نخستین کلاس عکاسی ایران را برگزار کرد. او به خاطر کیفیت کار خود، گران ترین آتلیه تهران را داشت.

شفائیه در این آتلیه برای اولین بار در ایران برای روی جلد کتاب ها عکس تهیه می کرد، که می توان به روی جلد کتاب گناه دریا اثر فریدون مشیری و کتاب چشم ها و دستها از نادر نادرپور اشاره نمود.

وی در راستای مباحث نظری در عکاسی ایران نقش عمده ای ایفا کرد و از سال 1342 به مدت یازده سال به چاپ مطالب عکاسی در مجله هنر و مردم پرداخت. در سال 1340 خورشیدی، در تلویزیون به آموزش عکاسی پرداخت.

فن و هنر عکاسی، کتابی در عکاسی به نوشته او است که در سال 1372 به وسیله شرکت انتشارات علمی و فرهنگی در تهران به چاپ رسید و کمتر عکاسی است که این کتاب را مطالعه نکرده باشد. کتابی که نه تنها در دوران عکاسی آنالوگ بلکه حتی تا امروز برای عکاسان نوپا راهگشای بسیاری از مباحث فنی عکاسی بود.

آنچه نام هادی شفائیه را بیش از پیش بر سر زبان ها انداخت، تهیه عکس از آثار باستانی بود که بعد ها وی با آن تصاویر نمایشگاه های مهمی در ایران، سوئیس و ایتالیا برگزار کرد.

در ایران این نمایشگاه اولین بار در کاخ ابیض در مجموعه کاخ گلستان برپا شد و بینندگان توانستند عکس های بسیار زیبا در ابعادی فوق العاده بزرگ از مهر های کوچک و الواح گلی دوره های هخامنشی، ساسانی و پیش از هخامنشی را ببینند.

جام های طلایی، مجسمه های مفرغی، سنگی و گچی الهه های باستان، گوشواره های طلایی و قلاب کمربند به گونه ای عکاسی شده بود که خطوط، نوشته ها و نقوش روی آن ها به برترین وضعی دیده می شد و نورپردازی مناسب بر روی آثار باستانی، به همراه فون مناسب، گیرایی فوق العاده ای به آن ها بخشیده بود.

نیما یوشیج

معروفیت شفائیه بیشتر به خاطر پرتره هاست. از مشهورترین کار های او در این زمینه می توان به پرتره های نیما یوشیج، احمد شاملو و دیگر مشاهیر ادبی و هنری هم دوره خودش اشاره نمود.

احمد شاملو

شفائیه در مورد هنر عکاسی معتقد است: دوربین عکاسی خود به خود نمی تواند کاری انجام دهد، حتی اگر از جدیدترین انواع مجهز و گرانبها باشد. این وسیله ظریف و حساس به میل و اراده انسان به کار می پردازد و آنچه را او اراده کند، بر حسب معلومات و اطلاعات فنی و هنری وی، ثبت می نماید پس باید به معمولات دست یافت.

فرهاد فخریان از پیشکسوتان آموزش عکاسی درباره ایشان گفته است: دکتر شفائیه از نسل همون بزرگانی بود که ازشون عکس گرفته بود … همونایی که مانندشون دیگه به این سادگی ها پدید نمیاد … آدمایی که هر کدومشون یه …

شفائیه هرچند در اواخر دهه 60 ایران را به مقصد آمریکا ترک کرد، اما هیچگاه ارتباط خود با عکاسی ایران را قطع نکرد و همچنان از راه دور جوابگوی شاگردان و علاقمندان به عکاسی بود.

شمار اندکی از نگاتیو های خود را به آمریکا برد و باقی آن ها را با قیچی خرد کرد. شفائیه به قدری وسواس داشت که همه کار های فنی، هنری و حتی نظافت آتلیه اش را خود به عهده داشت و هیچ وقت شاگرد نگرفت. او معتقد بود، چون کسی همانند خودم، قادر نیست آنگونه که شایسته است آن ها را به چاپ برساند.

وی 7 شهریورماه 1397 در سن 95 سالگی در اوهایوی آمریکا دار فانی را وداع گفت.

منابع و ماخذ:

1- مجله عکس

2- مجله تصویر

3- مصاحبه با محمد خادمیان، گروه عکاسی دانشگاه هنر، مرداد 1382