روزنامه شرق:بعد ازروشن شدن نتیجه انتخابات امریکا، ایرانی های غیرمتخصص از سیاست کنار بروند و بر کشور هزینه تحمیل نکنند - وبلاگ املاکیا

به گزارش وبلاگ املاکیا، روزنامه شرق در یادداشتی نوشت: در آستانه انتخابات پرهیاهوی ایالات متحده آمریکا که یا به حضور جنجالی ترین رئیس جمهور این کشور خاتمه می دهد یا آن را برای یک دوره دیگر تداوم می بخشد، شرایط در ایران نیز هر روز گرم تر از پیش می شود.

در این میانه، باید به چند واقعیت اشاره کرد تا بتوان تحلیل و تجویزی را از پس آن استخراج کرد.

واقع امر آن است که ایران از کشورهایی است که از پی به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در آمریکا با بیشترین فشارها روبرو شد؛ تحریم هایی به غایت پررنگ تر و پرفشارتر از دوران اوباما که تقریبا تمام ابعاد عمده اقتصاد و زندگی ایرانیان را شامل شده است. این فشار حداکثری که بعضی از طراحان آن مانند جان بولتون امروز دیگر در تیم حاکم حضور ندارند، بیشترین نمود خود را در شاخص های مالی ایران داشته؛ درعین حال بعینه در موضوعات دیگر مانند سلامت و درمان نیز دیده می شوند.

واقعیت دوم این است که با وجود بروزهایی که به اجمال ذکر شد، فشار حداکثری به هیچ عنوان به اهداف تعیین شده خود حتی نزدیک هم نشده است: نه بحران های فاجعه باری مانند موضوعات پدیدآمده در سوابق کشورهایی مانند زیمبابوه و ونزوئلا در ایران رخ داد، نه کمبود مواد غذایی و بهداشتی، نه کالاهای اساسی دچار مشکل شد و نه بیش از همه ایران از مواضع برجامی خود عقب نشینی کرد و با تکیه بر زانوان خود، به جای مذاکره با ترامپ شتافت.

درعین حال که سیاست معطوف به قدرت آمریکا اهداف سخت خود را تا حد زیادی به طور یک طرفه اجرا می کند، باید اذعان کرد که در این سال ها برد سیاسی و دیپلماتیک تقریبا همواره با ایران بوده است: از دادگاه لاهه تا شورای امنیت، شکست نشست های ضد ایران در لهستان و بحرین، رأی گیری های متعدد شورای امنیت و همه موارد لیست بلندبالای سیاسی که همگی به ضرر ایالات متحده تمام شد و در مجموع می توان آنها را از مهم ترین محورهای در انزوا قراردریافت دولت ترامپ در صحنه سیاسی و دیپلماتیک دانست که همگی نشان می دهد ایران در این زمینه و متناسب با توان سخت مالی و راهبردی خود و نیز نظام قدرت محور بین الملل در شرایط حاضر توانسته به میزان مورد پذیرشی از منافع خود دفاع کند.

واقعیت مهم دیگر اصل انتخابات ایالات متحده است و اینکه در هر حال تا امروز ترامپ با توجه به عمده نظرسنجی های معتبر، با فاصله معناداری بازنده انتخابات خواهد بود. گویی که انتقادها و تشکیک های برآمده از تجربیاتی نظیر انتخابات قبلی اساسا مخاطبان را درباره این نوع تحلیل ها بدبین کرده؛ اما اگر توجه کنیم که اتفاقا آنچه مدعای نظرسنجی ها در سطح ملی بود، درست از آب درآمد، به این تحلیل می رسیم که بدون سرمایه گذاری بر یکی از نتایج مورد انتظار در واشنگتن، تمام حالت ها ارزش تحلیل به عنوان گزینه محتمل را دارند. آنچه امروز جهان را به خود آغشته است، بیماری کروناست؛ بیماری همه گیری که هم استهلاک زیادی را به منابع مالی تحمیل می کند و هم به طور غیرمستقیم آسیب جدی به اقتصادهای متوسط و بزرگ جهان زده است؛ واقعیتی که در گزارش اخیر صندوق بین المللی پول قابل رصدکردن است.

برخلاف بسیاری از تحلیل ها تقریبا می توان مطمئن بود که ایران حتی در بدترین شرایط کوتاه مدت یعنی انتخاب مجدد ترامپ نیز خواهد توانست به حیات یکپارچه خود ادامه دهد؛ اما اگر سؤالی مطرح است، مبتنی بر توان و تهدید ایران نخواهد بود؛ بلکه صحبت دراین میان بر سر انتخاب ایران است که آیا در محورهای مختلف ملی و حاکمیتی می خواهد به مذاکره روی بیاورد یا بر مواضع کنونی خود تأکید کند؛ امری که حدس آن دست کم بدون دردست داشتن نظرسنجی های علمی سخت خواهد بود، گویی هر تفکر تلاش می کند گرایش نزدیک به نظر خود را بدیهی معرفی کند.

اگر بخواهیم از مواضع رسمی و تا حدی شعاری فراتر رویم، باید اذعان کنیم که بخشی از موضوع سیاست خارجی و تأثیری که از انتخابات آمریکا خواهد داشت، به علت رقابت ها در سیاست داخلی و از همه مهم تر صحنه انتخابات سال آینده خواهد بود. هر قدر در هنگام حضور ترامپ در کاخ سفید به علت وجود فشارهای همه جانبه و فقدان منابع کافی، داوطلبان عرصه قدرت معدود خواهند بود، با قوت دریافت احتمال پیروزی جو بایدن بر تعداد داوطلبان انتخابات 1400 افزوده می گردد و هم تنش میان جناح های مختلف افزایش می یابد؛ چراکه از طرفی تحلیل پیروزی دموکرات ها این فرض را به دنبال خود دارد که او بلافاصله و بدون قیدوشرط به برجام برمی گردد و اگر هم این طور نگردد، احتمالا اراده ای در داخل برای بهره بردن از فرصت حضور او در قدرت به وجود آمده است؛ بنابراین عمده گرایش های سیاسی و از همه بیشتر منتقدان سنتی و سرسخت برجام با تاختن به آن و نیز دولت روحانی بر آن هستند که با به دست دریافت دولت و مسئله مذاکره احتمالی از این فرصت به نفع شهرت و کارآمدی خود استفاده کنند.

درعین حال به نظر می رسد بهتر است به جای حدس زدن و سرمایه گذاری کردن بر نتیجه انتخابات آمریکا و نیز اتخاذ زودهنگام یک موضع صلب، دست خود را باز گذاشت و با تهیه برنامه هایی برای حالت های مختلف ابتکار عمل را در حوزه سیاست خارجی به دست گرفت؛ چراکه در بزنگاه های محتمل امکان بازی سازی را برای ایران فراهم می کند و نیز حتی در صورت پیروزی دموکرات ها می توان رفتار آنها را تا حدی مدیریت کرد.

این برنامه و طراحی گزینه های متنوع برای صحنه های مختلف بیش از هر چیز باید در تناسب حرفه ای با مواضع اصولی حاکمیت در سال های گذشته طراحی گردد و نیز هدف گذاری خود را به جای رقابت های حوزه سیاست داخلی - یعنی سازوکار دردست دریافت قدرت، پیروزی در انتخابات به امید اصلاح امور و نهایتا فرصت سوزی بر اثر طولانی شدن و آزمون و خطا کردن - تأمین منافع ملی در حوزه سیاست خارجی به طور پایداری است که در آینده برای دولت های مختلف اساسا به صرفه نباشد که ایران را در مرکز تنش سیاست خارجی خود قرار دهند.

این موضوع البته هم در مقام طراحی و هم اجرا نیازمند استفاده از نخبگان است. به طوری که شاید بدنه اداری سنتی پاسخ گوی نیاز پیش رو نباشد و احیانا اقتضا بر آن باشد که مانند آنچه تیم آمریکایی در مذاکرات برجام انجام می داد، از توان دانشگاهی کشور برای طراحی و اجرای سناریوهای مدنظر نهادهای ذی ربط بهره برده گردد.

بهترین کمکی که نیروهای سیاسی غیرمتخصص و غیرکیفی می توانند در چنین بزنگاه هایی به کشور و منافع ملی کنند، کناره دریافت از رقابت های سرسختانه غیرحرفه ای و تحمیل نکردن هزینه است؛ چراکه به جز کسانی که تحصیل و سابقه کارشان در تراز برتر جهان است -با هر گرایش سیاسی- امکان پیروزی برای کشور و دورکردن همیشگی سایه تحریم و تهدید از سر کشور وجود ندارد؛ حتی همراهان گذشته نیز در صورت مقررشدن ادامه جهت با ترکیبی ترمیم شده یا قالبی دیگر بهتر است دست از سهم خواهی سیاسی به صرف توافق نظر، برداشته و از ایجاد تنش های غیرلازم خودداری کنند.

واقعیت این است که ترامپ در سیاست بین المللی یک استثناست. البته این به معنی حسن نیت دیگر سیاست مداران آمریکایی نیست؛ بلکه شکل آزاردهنده و طغیان گر او در روبروه با معاهدات بین المللی است که موجب مواضع بچگانه ای مثل خروج از برجام شد. ما نیز نباید اجازه دهیم که چنین استثنای نازلی در سیاست آمریکا و بین الملل معادلات سیاست داخلی و خارجی ما را در میان مدت و بلندمدت تغییر داده و ما را از اراده و روالی که پیش از به قدرت رسیدن او اتخاذ کرده بودیم، خارج کند.

مخلص کلام آنکه با وجود تمام فشارها ایران در مقاومت خود در مقابل ترامپ تا لحظه کنونی پیروز عمل کرده و ترجمه این پیروزیت به زبان منافع بلندمدت ملی با پیش بینی و تهیه نسخه های جدی و واقع بینانه برنامه سیاست خارجی فعال، مبتکر و مختار از قبل و برای شرایط مختلف ممکن با اراده نظام و استفاده از توان نخبگانی کشور - به معنای واقعی و به روز در جهان- است.

23302